شباهت شگفت‌انگیز میان نحوه‌ی تفکر انسان و مدل‌های جدید هوش مصنوعی

مدل‌های استدلالی؛ نسل جدید هوش مصنوعی چگونه فکر می‌کند؟

مدل‌های استدلالی (Reasoning Models) نسخه تکامل‌یافته LLMها هستند که به‌جای پاسخ سریع و سطحی، مشکل را به مراحل کوچک‌تر تقسیم می‌کنند و مرحله‌به‌مرحله به نتیجه می‌رسند. این فرآیند شبیه همان مسیری است که ذهن انسان هنگام تحلیل مسائل پیچیده طی می‌کند.

پژوهشگران توضیح می‌دهند که عملکرد این مدل‌ها پس از آن جهش یافت که مهندسان در حین آموزش، به آن‌ها «فضای فکری» بیشتری دادند تا بتوانند استنتاج‌های چندمرحله‌ای انجام دهند. همچنین با استفاده از یادگیری تقویتی (RL)، مدل‌ها برای رسیدن به پاسخ‌های درست پاداش گرفته‌اند.

روش آزمایش MIT؛ مقایسه قدم‌به‌قدم ذهن انسان و مدل‌های هوش مصنوعی

در این پژوهش، انسان‌ها و مدل‌های استدلالی هوش مصنوعی با مجموعه‌ای از هفت نوع مسئله متفاوت ارزیابی شدند؛ از محاسبات عددی ساده تا چالش‌های بصری پیچیده مانند «ARC Challenge».

معیار تحلیل برای انسان، زمان پاسخ‌دهی بود؛ در حالی که برای مدل‌های هوش مصنوعی، محققان تعداد توکن‌های داخلی را اندازه‌گیری کردند؛ توکن‌هایی که بخشی از «گفتگوی درونی» مدل هستند و نشان می‌دهند مدل برای حل مسئله چه‌قدر پردازش انجام داده است.

نتیجه شگفت‌انگیز بود: سخت‌ترین مسائلی که انسان‌ها دیرتر حل می‌کردند، همان‌هایی بودند که مدل‌های استدلالی بیشترین توکن را مصرف می‌کردند. یعنی هر دو سیستم — طبیعی و مصنوعی — هنگام مواجهه با مسائل دشوار، «هزینه» بیشتری برای فکر کردن می‌پردازند.

آیا مدل‌های جدید واقعاً مثل انسان فکر می‌کنند؟

پژوهشگران تأکید می‌کنند که این شباهت به‌معنای «هوشمندی انسانی» نیست. مدل‌های استدلالی همچنان درکی واقعی از دنیا ندارند و تنها الگوهای انتزاعی را پردازش می‌کنند. با وجود این، شباهت در کلاس دشواری مسائل و میزان تلاش ذهنی نشان می‌دهد هوش مصنوعی در برخی مسیرها به رفتار انسانی نزدیک شده است.

محققان همچنین احتمال می‌دهند مدل‌ها در یک فضای «غیرزبانی» فکر می‌کنند، مشابه انسان که برای هر استدلال از زبان استفاده نمی‌کند.